Phân loại tàu vận chuyển đường biển nội địa

Hiện nay, có một số hình thức phân loại đội tàu vận tải biển như sau:

Nếu phân chia theo đối tượng vận chuyển thì các tàu vận tải biển chia thành ba loại: Tàu

hàng, tàu khách, tàu vừa chở hàng vừa chở khách.

Cách thức tổ chức khai thác các loại tàu mặc dù có những điểm chung nhưng vẫn có những điểm khác nhau.

Trong nội dung bài viết này chỉ đề cập đến tàu hàng

Căn cứ vào cách thức tổ chức chuyến đi (hình thức tổ chức chạy tàu) của các tàu vận tải

biển mà người ta chia hoạt động của đội tàu vận tải biển thành hai loại: Vận chuyển theo

hình thức tàu chuyến (tramp) và vận chuyển theo hình thức tàu chợ (liner).

Đặc trưng cơ bản trong ngành vận tải biển hiện nay là ngoài những tuyến vận tải thường

xuyên được tổ chức theo hình thức khai thác tàu chợ, do có những lượng hàng hoá không

lớn vẫn xuất hiện trong thị trường vận tải, nên hình thức vận tải tàu chuyến vẫn rất phù

hợp với những nước đang phát triển, kém phát triển, đội tàu vận tải biển nhỏ bé, hệ thống cảng chưa phát triển.

Căn cứ theo dạng vận chuyển, hoạt động của đội tàu vận tải biển được chia thành:

Vận chuyển đường biển riêng rẽ; vận chuyển đa phương thức (vận tải biển chỉ là một bộ

phận trong dây chuyền vận chuyển từ kho tới kho trên cơ sở một hợp đồng vận tải đơn

nhất giữa người kinh doanh vận chuyển và người thuê vận chuyển); vận chuyển biển

pha sông; vận chuyển sà lan trên các tàu mẹ trên biển.

Các loại tàu tham gia vận chuyển bao gồm: tàu chở container; tàu dầu; tàu chở hàng rời,

đổ đống; tàu mẹ chở sà lan; tàu hàng khô, tổng hợp.

Với các hình thức phân loại đội tàu như trên, trong hàng hải có hai hình thức kinh doanh

tàu: kinh doanh tàu chạy rỗng (tramp) và kinh doanh tàu chợ (liner).

Tàu chạy rỗng hay còn gọi là tàu chạy không định kỳ (Irregular) là tàu kinh doanh

chuyên chở hàng hoá (chủ yếu là hàng khô có khối lượng lớn và hàng lỏng) trên cơ sở

hợp đồng thuê tàu. Nó phục vụ theo yêu cầu của người thuê tàu.

Tàu chợ còn gọi là tàu chạy định kỳ (Regular) là tàu kinh doanh thường xuyên trên một

luồng nhất định, ghé vào các cảng nhất định và theo lịch trình đã sắp xếp từ trước. Hình

thức này xuất hiện cuối thế kỷ XIX và được phát triển nhanh chóng.

Qua hai phương thức kinh doanh tàu chủ yếu ở trên, có các phương thức thuê tàu chủ

yếu:

– Phương thức thuê tàu chợ.

– Phương thức thuê tàu chuyến.

– Phương thức thuê tàu định hạn.

Phương thức thuê tàu chợ

Thuê tàu chợ còn gọi là lưu cước tàu chợ (Booking shipping space) là người chủ thông

qua người môi giới thuê tàu yêu cầu chủ tàu hoặc người chuyên chở giành cho thuê một

phần chiếc tàu chợ để chuyên chở hàng hoá từ cảng này đến cảng khác. Mối quan hệ

giữa người chủ hàng và người chuyên chở được điều chỉnh bằng vận đơn đường biển.

Vận đơn đường biển là bằng chứng duy nhất xác nhận hợp đồng chuyên chở đường biển

đã được ký kết, có chức năng:

– Là biên lai nhận hàng của người chuyên chở.

– Là chứng từ xác nhận quyền sở hữu hàng hoá ghi trong vận đơn.

Người cầm vận đơn hợp pháp có quyền sở hữu hàng hoá và đòi người chuyên chở giao

hàng cho mình. Do đó nó là: chứng từ có giá trị để mua bán, chuyển nhượng, cầm cố ….

– Vận đơn là bằng chứng xác nhận hợp đồng chuyên chở đã ký kết.

* Đối tượng chuyên chở tàu chạy thường xuyên bao gồm tất cả các loại hàng: hàng

lỏng, hàng khô có bao bì hay để trần, thành phẩm hoặc bán thành phẩm và các mặt hàng

nguyên liệu … Các loại hàng trong tàu chạy thường xuyên bao gồm các loại hàng lẻ,

hàng đặc biệt đòi hỏi xếp dỡ bằng phương pháp chuyên môn.

Tàu chợ là loại tàu thường cấu trúc nhiều tầng boong, nhiều hầm trọng tải vừa phải, tốc

độ tối thiểu là 14 hải lý/giờ. Đối với tuyến biển xa tốc độ tối thiểu là 16 hải lý/giờ. Ngày

nay thường đạt tới 20 hải lý/giờ. Tàu thường có thiết bị xếp dỡ riêng trên tàu.

Phương thức thuê tàu chuyến

Thuê tàu chuyến (voyage charter) là chủ tàu (ship’s owner) cho người thuê tàu

(charterer) thuê toà bộ hay một phần chiếc tàu chạy rỗng (tramp) để chuyên chở hàng

hoá từ một hay vài cảng đến một hay vài cảng khác.

Mối quan hệ giữa chủ tàu và người thuê tàu được điều chỉnh bằng một văn bản gọi là

hợp đồng thuê tàu (Voyage charter party) viết tắt là C/P.

* Đối tượng vận chuyển của tàu chuyến thường là các loại hàng có khối lượng lớn (hàng

lỏng, hàng khô) thường chở đầy tàu bao gồm các loại hàng như than, hàng ngũ cốc,

quặng, sắt thép, phân bón, ….

Trên 80% hàng hoá được vận chuyển bằng tàu chuyến, tập trung ở các mặt hàng sau:

Các loại quặng, hàng hạt, phân bón rời hoặc đóng bao, than và cốc, gỗ các loại, đường

rời hay đóng bao.

– Đặc điểm của hợp đồng tàu chuyến là chủ hàng thường thuê cả chuyến, giá cả thương

lượng thông qua đại lý.

– Phương tiện vận chuyển bao gồm các loại tàu một boong, miệng hầm lớn, tàu chuyên

dùng để vận chuyển các loại hàng thích hợp và các loại tàu vận chuyển tổng hợp.

Cỡ tàu vận chuyển chiếm tỷ lệ nhiều nhất là cỡ tàu 1 vạn tấn đến 2 vạn tấn. Tốc độ trung

bình từ 14 – 16 hải lý/giờ. Thị trường tàu chuyến thường chia thành khu vực, căn cứ theo

phạm vi hoạt động của tàu.

* Cách thuê tàu chuyến: Việc giao dịch thuê tàu chuyến, hai bên tự do thương lượng

về cả giá cước và điều kiện chuyên chở. Chủ tàu giữ quyền điều động quản lý con tàu,

thuỷ thủ và trả mọi chi phí kinh doanh, mọi rủi ro về kinh doanh khai thác tàu. Người

thuê tàu phải trả cước theo khối lượng hàng chuyên chở hoặc theo cước thuê bao cả tàu.

Ngoài ra có chịu chi phí bốc xếp hay không là do hợp đồng quy định.

– Thuê tàu chuyến có các dạng sau:

+ Thuê tàu chuyến đơn (Single voyage)

+ Thuê tàu chuyến khứ hồi (Round voyage)

+ Thuê nhiều chuyến liên tục (Consecutive voyages). Phương thức này đòi hỏi hai bên

phải quy định chặt chẽ trong hợp đồng.

+ Thuê bao trong một thời gian nhất định (general contract of afreighetment) theo giá

cước hai bên thoả thuận. Thời gian thường là thuê theo quý hay năm.

+ Thuê theo hợp đồng định hạn (Time charter).

Phương thức thuê tàu định hạn

Thuê tàu định hạn là chủ tàu cho người thuê tàu thuê chiếc tàu để sử dụng vào mục đích

chuyên chở hàng hoá trong một thời gian nhất định. Hai bên cùng nhau ký kết một văn

bản gọi là hợp đồng thuê tàu định hạn (Time charter party). Theo hợp đồng này chủ tàu

có trách nhiệm chuyển giao quyền sử dụng chiếc tàu thuê cho người thuê tàu và bảo đảm

“khả năng đi biển” của chiếc tàu đó trong suốt thời gian thuê tàu. Còn người thuê tàu

có trách nhiệm trả tiền thuê và chịu trách nhiệm về việc kinh doanh khai thác chiếc tàu

thuê, sau khi hết thời hạn thuê phải hoàn trả cho chủ tàu trong tình trạng kỹ thuật tốt tại

cảng và trong thời hạn đã quy định.

Theo khái niệm trên ta thấy trong thời gian thuê, quyền sở hữu chiếc tàu vẫn thuộc về

chủ tàu, nhưng quyền sử dụng lại được chuyển sang người thuê tàu. Chính vì vậy, quyền

lợi và nghĩa vụ của chủ tàu và người thuê tàu trong hợp đồng thuê tàu định hạn có nhiều

đặc điểm khác so với hợp đồng thuê tàu chuyến.

* Trong thực tế áp dụng hai hình thức thuê tàu định hạn:

– Thuê tàu định hạn phổ thông, tức là cho thuê tàu bao gồm cả sỹ quan thuỷ thủ của tàu

trong một thời gian nhất định.

Theo hình thức này lại chia ra:

+ Thuê thời hạn dài (Period time charter)

+ Thuê định hạn chuyến (Trip time charter)

+ Thuê định hạn chuyến khứ hồi (Round voyage time charter)

+ Thuê định hạn chuyến liên tục (Consecutive – voyage time charter).

– Thuê tàu định hạn trơn: là hình thức thuê tàu không có sỹ quan thuỷ thủ (thậm chí

không có trang thiết bị trên tàu). Hình thức này có tên là “Bare-boat charter”.

So sánh ưu nhược điểm của các phương thức thuê tàu

– Về thủ tục cho thuê tàu:

+ Phương thức thuê tàu chợ: thủ tục đơn giản, nhanh chóng vì người thuê tàu không

được tự do thoả thuận các điều kiện chuyên chở mà phải chấp nhận các điều kiện có sẵn

trong vận đơn và biểu cước của chủ tàu.

+Phương thức thuê tàu chuyến: Nghiệp vụ cho thuê tàu không nhanh chóng, đơn giản

như tàu chợ. Việc ký kết hợp đồng khá phức tạp, chủ tàu và chủ hàng trong quá trình

đàm phán đều có những yêu cầu đòi hỏi khác nhau.

+ Phương thức thuê tàu định hạn: Việc ký kết hợp đồng cũng phức tạp, đòi hỏi phải có

những ràng buộc chặt chẽ trong quá trình cho thuê tàu. Thông thường, kết cấu của hợp

đồng cho thuê tàu định hạn là dài nhất và chi tiết nhất.

– Về giá cả cho thuê:

+ Phương thức thuê tàu chợ: Giá cước tính cho một đơn vị hàng hoá vận chuyển thường

được rất cao và tương đối ổn định trên thị trường so với các hình thức cho thuê khác.

+ Phương thức thuê tàu chuyến: Giá cho thuê biến động thường xuyên và rất mạnh do

hình thức thuê tàu này thường phải thông qua các đại lý, chịu phí dịch vụ môi giới. Chủ

tàu và người thuê tàu được tự do thương lượng thoả thuận về cước và các các điều kiện

đi kèm nhằm bảo vệ quyền lợi cả hai bên một cách thoả đáng.

+ Phương thức thuê tàu định hạn: Tuỳ thuộc và mối quan hệ, uy tín và khả năng đàm

phán của chủ tàu với người thuê. Người thuê tàu thường sử dụng phương thức thuê tàu

định hạn khi cho rằng giá thuê tàu chợ ở thời điểm hiện tại hoặc trong tương lai là sẽ lên

cao trong khi họ có nguồn hàng vận chuyển tương đối ổn định.

– Về thời gian vận chuyển:

+ Phương thức thuê tàu chợ: Đặc trưng quan trọng của hình thức tàu chợ là tàu hoạt

động cố định, chuyên tuyến giữa các cảng xác định; theo lịch vận hành được công bố từ

trước

+ Phương thức thuê tàu chuyến: Hàng hoá được chuyên chở nhanh chóng vì tàu chạy

chuyên tuyến không phải đỗ các cảng lẻ để lấy hàng.

+ Phương thức thuê tàu định hạn: Thời gian vận chuyển phụ thuộc nhiều vào cả chủ tàu

và người thuê tàu.

– Về trình độ tổ chức quản lý và khai thác tàu:

+ Phương thức thuê tàu chợ: là hình thức phát triển cao hơn và hoàn thiện hơn của hình

thức vận tải tàu chuyến.

+ Phương thức thuê tàu chuyến: Linh hoạt, thích hợp với vận chuyển hàng hoá không

thường xuyên và hàng hoá xuất nhập khẩu, tận dụng được hết trọng tải của tàu lúc chở

hàng trong từng chuyến đi có hàng. Nếu tổ chức tìm hàng tốt thì hình thức khai thác tàu

chuyến là hình thức khai thác có hiệu quả không kém gì so với hình thức khai thác tàu

chợ.

+ Phương thức thuê tàu định hạn: Chủ tàu tạm thời chưa phải quan tâm đến việc tìm

kiếm nguồn hàng hoá để chuyên chở, có mục đích kinh doanh cho thuê tàu định hạn với

tư cách là chủ tàu thuần tuý.

– Về phân chia chi phí giữa các phương thức thuê tàu:

+ Hình thức thuê tàu chợ: Chủ tàu chịu mọi khoản chi phí từ khi nhận hàng để vận

chuyển cho đến khi trả hàng tại cảng cho chủ hàng theo lịch trình vận hành công bố từ

trước.

+ Hình thức thuê tàu chuyến và tàu định hạn được phân chia như sau:

 

Có nhiều tiêu chí để phân loại vận tải thủy nhưng thông thường chúng ta phân ra làm

vận tải thủy quốc tế và vận tải thủy nội địa

Vận tải thủy quốc tế: là việc chuyên chở hàng hóa, hành khách bằng đường biển, đường

sông giữa hai nhiều quốc gia, tức là việc chuyên chở hàng hóa, hành khách phải qua

biên giới giữa hai quốc gia.

Có hai hình thức vận tải quốc tế: vận tải quốc tế trực tiếp là hình thức chuyên chở được

tiến hành trực tiếp giữa hai nước. Còn vận tải quốc tế quá cảnh là hình thức chuyên chở

được tiến hành qua lãnh thổ của ít nhất một nước thứ ba gọi là nước cho quá cảnh.

Sựu ra đời và phát triển của vận tải quốc tế gắn liền với sự phân công lao động trong xã

hội và trong quan hệ buôn bán giữa các nước với nhau. Sự hình thành và phát triển hệ

thống vận tải từng nước hoặc một nhóm nước có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển hệ

thống vận tải trên phạm vi toàn thế giới.

Vận tải thủy quốc tế chiếm tới 80% vận chuyển hàng hóa buôn bán quốc tế. Vận tải thủy

quốc tế được phát triển trên cơ sở phát triển sản xuất và trao đổi hàng hoá. Ngược lại

hoàn thiện hệ thống vận tải quốc tế đặc biệt là vận tải bằng đường biển quốc tế giảm

giá thành vận tải sẽ tạo điều kiện quan hệ buôn bán quốc tế, đáp ứng nhu cầu đi lại tiêu

dùng của mọi người của nhiều quốc gia khác nhau. Thực tế đã chứng minh vận tải quốc

tế bằng đường thủy góp phần lớn vào khuyến khích buôn bán giữa các nước.

Vận tải thủy nội địa: là một hoạt động dịch vụ trong đó người cung cấp dịch vụ (hay

người vận chuyển) thực hiện các hàng hóa từ nơi này đến nơi khác trong vùng nước mà

điểm đầu và điểm cuối của quá trình chuyên chở không đi ra ngoài lãnh thổ của một

quốc gia

Theo khái niệm trên thì vận tải thủy nội địa là việc người thuê tàu chở hàng hóa trên các

vùng biển, trên các sông ngòi trong phạm vi một quốc gia đó. Người thuê chở và người

chuyên chở không phải làm các thủ tục xuất nhập khẩu hay các thủ tục quá cảnh. Thông

thường đồng tiền thanh toán trong vận tải thủy nội địa là đồng nội tệ.

Hiện nay, trong vận tải thuỷ nội địa thường chậm phát triển và chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ

trong vận chuyển hàng hóa, vì nó bị cạnh tranh quyết liệt bởi các phương thức vận tải

khác có tốc độ nhanh hơn như đường sắt, đường không, đường bộ.

Đối với một đất nước có bờ biển dài từ bắc đến nam và hệ thống sông ngòi dày đặc

với nhiều con sông lớn như sông Hồng, sông Mê Kông thì vận tải thủy nội địa chiếm

một vị trí nhất định không thể thiếu trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Vì thế

Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm phát huy năng lực vận tải thuỷ nội địa đồng thời

đẩy mạnh phát triển đội tàu biển để vừa vận tải ven biển và vận tải viễn dương phục vụ

cho công cuộc CNH –HĐH nước ta hiện nay. Điều đáng mừng là hiện nay đội tàu trong

nước đã đáp ứng được phần nào thị phần vận tải thủy nội địa góp phần lớn cho việc tiết

kiệm ngoại tệ cho đất nước.

Đặc điểm và các phương thức gửi hàng khô, hàng bách hóa đa năng bằng

container trong vận tải thủy nội địa.

Tàu chở hàng bách hóa: là tàu chở các hàng hóa do công nghiệp sản xuất, thường là có

bao bì và có giá trị cao. Loại tàu chở hàng này thường có nhiều boong, nhiều hầm, có

cần cẩu riêng để xếp dỡ, tốc độ tương đối cao.

Tàu chở hàng có khối lượng lớn: hàng khô có khối lượng lớn là nhữngloại hàng ở thể

rắn không có bao bì như than, sắt thép, ngũ cốc, phân bón, xi măng,…thường được chở

bằng loại tàu riêng. Loại tàu này thường là tàu một boong, có nhiều hầm, trọng tải lớn,

được trang bị cả máy bơm hút ẩm hàng rời, tốc độ chậm

Về container chở hàng có:

Nhóm 1: Container chở hàng bách hóa.

Nhóm này bao gồm các container kín có cửa ở một đầu, container kín có cửa ở một

đầu và các bên, có cửa ở trên nóc, mở cạnh, mở trên nóc – mở bên cạnh, mở trên nóc

– mở bên cạnh – mở ở đầu; những container có hai nửa (half-heigh container), những

container có lỗ thông hơi…..Nhóm 2: Container chở hàng rời (Dry Bulk/Bulker freight

container)

Là loại container dùng để chở hàng rời (ví dụ như thóc hạt, xà phòng bột, các loại

hạt nhỏ….). Đôi khi loại container này có thể được sử dụng để chuyên chở hàng hóa

có miệng trên mái để xếp hàng và có cửa container để dỡ hàng ra. Tiện lợi của kiểu

container này là tiết kiệm sức lao động khi xếp hàng vào và dỡ hàng ra, nhưng nó cũng

có điểm bất lợi là trọng lượng vỏ nặng, số cửa và nắp có thể gây khó khăn trong việc

giữ an toàn và kín nước cho container vì nếu nắp nhồi hàng vào nhỏ quá thì sẽ gây khó

khăn trong việc xếp hàng có thứ tự.

Dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy nội địa của Bestcargo

Là đơn vị số một trong lĩnh vực vận chuyển hàng hóa đường biển nội địa  uy tín, chuyên nghiệp số một thị trường Việt Nam và quốc tế.

Bất cứ khí nào, quý khách hàng có thể liên hệ và được tư vấn trực tiếp. Bestcargo luôn sẵn sàng phục vụ 24/24.